احتجاج امام در موضوع دو حَكَم

امام على عليه السلام ـ وقتى كه يكى از اصحابش برخاست و به آن حضرت عرض كرد : ابتدا ما را از پذيرفتن حكميت باز داشتى و سپس دستور دادى آن را بپذيريم . نمى دانيم كدام يك درست تر است ؟ و حضرت دست بر دست زد ـ فرمود : اين [حيرت و سرگشتگى ]سزاى كسى [چون شما] است كه رأى درست را [كه همان رأى من يعنى نهى از پذيرش حكميت بود ]رها كرده است ؛ به خدا سوگند، اگر آنگاه كه به شما فرمان [جنگ با معاويه ]دادم ، شما را به كارى ناخوشايند وا مى داشتم ـ كه خدا خيرى در آن نهاده بود و چون پايدار مى مانديد هدايتتان مى كردم و اگر كج مى رفتيد راستتان مى كردم و اگر سر باز مى زديد مجبورتان مى كردم ـ البته آن روش اطمينان بخش تر بود، اما به كمك چه كسى و يارى خواستن از كه؟!

امام على عليه السلام ـ [آن گاه كه] به اردوگاه خوارج، كه بر نپذيرفتن حكميت پافشارى مى كردند ، رفت ـ فرمود : آيا هنگامى كه قرآنها را، از روى حيله و فريب و مكر و خدعه، بر سر نيزه ها كردند نگفتيد : آنها برادران ما و همدينان مايند . از ما خاتمه جنگ را مى خواهند و به كتاب خداوند سبحان روى آورده اند . رأى درست آن است كه خواست آنها را بپذيريم و اندوهشان را بر طرف سازيم؟ آن زمان من به شما گفتم : اين كار آنها ظاهرش ايمان است و باطنش دشمنى ، آغازش دلسوزى است و فرجامش پشيمانى .

امام على عليه السلام ـ زمانى كه حكمين را پذيرفت و خوارج گفتند : دو انسان را حَكَم قرار دادى ؟ ـ فرمود : من هيچ مخلوقى را حكم قرار ندادم، بلكه قرآن را داور كردم .

امام على عليه السلام : آن گاه رأى بزرگان شما بر اين شد كه دو مرد را انتخاب كردند و ما از آنان پيمان گرفتيم كه در محدوده قرآن عمل كنند و از آن فراتر نروند و زبانشان با قرآن باشد و دلهايشان پيرو آن ؛ اما هر دو از قرآن دست كشيدند و حقّ را فرو گذاشتند، در حالى كه آن را مى ديدند.

امام على عليه السلام : طوفان شن بر شما بوزد و نسلتان بريده شود! آيا پس از ايمان به خدا و جهاد در كنار پيامبر خدا صلى الله عليه و آله بر كفر خويش گواهى دهم ؟ «در اين صورت گمراه باشم و از رهيافتگان نباشم» ؛ به بدترين سرنوشت گرفتار آييد و به راه گذشتگان خود رويد ! بدانيد كه پس از من خوارى و ذلّتى تمام شما را فرا خواهد گرفت و به شمشيرى برّان دچار خواهيد شد و ستمگران، ستم بر شما را شيوه خود خواهند كرد.

امام على عليه السلام : من شما را از اين حكميت باز داشتم، اما شما همچون دشمن (مخالف)، از پذيرش دستور من سر باز زديد، تا جايى كه رأى خود را به خواسته شما تغيير دادم كه گروهى سبك سر و نا بخرديد . من براى شما ـ اى ناكسان ـ شر و بدى نياوردم و زيان و ضررى برايتان نخواستم .

شرح نهج البلاغه : محمّد بن جرير طبرى در «تاريخ» خود مى گويد : وقتى على عليه السلام وارد كوفه شد بسيارى از خوارج با آن حضرت به آن جا آمدند و شمار فراوانى از آنان نيز در نُخَيله و ديگر جاها ماندند و به كوفه نيامدند . حُرقوص بن زهير سعدى و زُرعة بن برج طائى ـ از سران خوارج ـ نزد على عليه السلام آمدند . حرقوص گفت : از گناه خودت توبه كن و با ما بيا تا به جهاد با معاويه رويم . على عليه السلام فرمود : من بودم كه شما را از حكميت باز داشتم، اما شما نپذيرفتيد و اينك آن را گناه مى شماريد؟ بدانيد كه حكميت گناه نبود، بلكه ناشى از ناتوانى رأى و سستى تدبير بود و من شما را از آن بازداشتم. زرعه گفت : به خدا قسم اگر از داور قرار دادن اين مردان توبه نكنى، تو را براى خدا و رضاى الهى مى كشم. على عليه السلام فرمود: بينواى نگون بخت ! گويا كشته تو را مى بينم كه باد بر آن مى وزد ! زرعه گفت : دوست دارم كه چنين باشد!