در پاسخ اين سؤال كه حسرتمندترينِ مردم كيست؟ فرمودند: كسى كه ثروت خود را در ترازوى ديگرى ببيند و خداوند به سبب آن ثروت، او را به جهنم و وارث وى را [به خاطر هزينه كردن آن مال در راه خدا] به بهشت ببرد.
خوشا به سعادت كسى كه وظيفه خود را نسبت به پروردگارش انجام مى دهد ... و از مردمى است كه ترس روز قيامت، شب هنگام، چشمانشان را بيدار نگه مى دارد و پهلوهايشان را از بستر نرم، دور مى سازد و لب هايشان به ذكر خداوند مى جنبد و از زيادى استغفار، گناهانشان پاك مى شود. آنان حزب خدا هستند و بدانيد كه حزب خدا پيروز است.
آيا دوست دارى كه از حزب پيروز خدا باشى؟ در برابر خداوند پاك، تقوا پيشه كن و در همه كارهايت درستكار باش؛ چرا كه خداوند، پشتيبان تقواپيشگان و درستكاران است.
آيا نمى بينيد كه خداى سبحان، مردمان را از زمان آدم ـ صلوات اللّه عليه ـ تا پايان جهان، با سنگ هايى كه نه زيانى مى رسانند و نه سودى و نه مى بينند و نه مى شنوند، آزمايش كرد و آن سنگ ها را خانه با حرمت خود ساخت و آن جا را جايگاه گرد آمدنِ مردم قرار داد. آن خانه را در سنگلاخ ترين مكان ها و بى گياه ترين نقاط زمين و تنگ ترين درّه ها جاى داد، در ميان كوه هاى خشن و ريگ هاى داغ و چشمه هاى كم آب و آبادى هاى دور از هم كه نه شترى آن جا فَربه مى شود، نه اسبى، نه گاوى و نه گوسفندى. سپس خداوند، آدم و فرزندان او را فرمود تا به سوى آن، روى آورند. پس، بيت اللّه الحرام سرمنزل مقصود و بار اَندازشان گرديد. مردم با تمام وجود از ميان فلات ها و دشت هاى دور دست و از درون درّه هاى ژرف و از جزيره هاى از هم پراكنده درياها به آن جا روى مى آورند تا [به هنگام سعى] از روى فروتنى و خاكسارى، شانه هاى خود را تكان دهند و لا اله الا اللّه گويان، برگِردِ آن [خانه] بچرخند و با موهاى آشفته و پيكرهاى گَرد گرفته، هَروَله كنان بشتابند، در حالى كه جامه هاى شخصى خود را به كنارى انداخته اند و با اصلاح نكردن موها قياله زيباى خود را تغيير داده اند تا آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمايشى آشكار و خالص شدن و پاك سازىِ مؤثرى باشد كه خداوند بزرگ، آن را سبب رحمت خود و وسيله رسيدن به بهشتش قرار داده است. اگر خداى سبحان مى خواست خانه با حرمت خود و جايگاه هاى ارجمند خويش را در ميان باغ ها و جويبارها و سرزمين هاى هموار و پُردرخت و پرميوه كه خانه هايش به هم پيوسته و روستاهايش نزديك به هم است، در ميان گندم زارها و بُستان هاى سرسبز و زمين هاى پر گياه و دشت هاى پر آب و در وسط باغستان هاى خرم و بهجت زا و جاده هاى آباد قرار مى داد، هر آينه به همان نسبت كه آزمايش، ساده تر بود، پاداش هم كم تر بود. اگر شالوده كعبه و سنگ هايى كه در ساخت آن به كار رفته از زُمرّد سبز و ياقوت سرخ و نور و روشنايى بود، از رخنه شك و ترديد در سينه ها كم مى كرد و كوشش شيطان را از دل ها به كنار مى زد و تلاطم ترديد و وسوسه را از مردم، دور مى ساخت. اما خداوند، بندگانش را با انواع سختى ها مى آزمايد و با مجاهدت هاى گوناگون به بندگى مى گيرد و با گرفتارى هاى مختلف امتحان مى كند، تا كبر و خودپسندى را از دل هايشان بيرون كند و فروتنى و خاكسارى را در جان هايشان بنشاند و درهاى فضل و رحمتش را به روى آنان بگشايد و اسباب عفو خويش را به آسانى در اختيارشان گذارد.
خداوند ـ عزّ و جلّ ـ ، در وجود فرشتگان، عقل بدون شهوت و در چارپايان، شهوت بدون عقل و در وجود انسان، عقل و شهوت را با هم قرار داد. پس هر كس كه عقلش بر شهوتش پيروز گردد، از فرشتگان بهتر است و هر كس شهوتش بر عقلش پيروز گردد، از چارپايان بدتر است.
