امام على عليه السلام : نفسهاى خود را با حسابرسى به بند كشيد؛ و با مخالفت كردن با آن، زمامش را در اختيار گيريد .
امام على عليه السلام : تو به حساب نفْس خودت رسيدگى كن؛ زيرا ديگران را حسابرسى جز تو هست .
الإمامُ عليٌّ عليه السلام : ما أحَقَّ الإنْسانَ أنْ تَكونَ لَهُ ساعةٌ لا يَشْغَلُهُ شاغِلٌ ، يُحاسِبُ فيها نَفْسَهُ ، فيَنْظُرُ فيما اكْتَسَبَ لَها و علَيها في لَيلِها و نَهارِها! .
امام على عليه السلام : چه سزاوار است كه انسان ساعتى از روز را فقط به حسابرسى نفْس خود اختصاص دهد و ببيند كه در شبانه روز چه كارهايى به سود يا زيان خود انجام داده است.
الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ و قد سُئلَ عن كَيفيّةِ مُحاسَبَةِ النَّفْسِ ـ : إذا أصْبَحَ ثُمَّ أمسى رَجَعَ إلى نَفْسِهِ ، و قالَ : يا نَفْسُ ، إنَّ هذا يَومٌ مَضى علَيكِ لا يَعودُ إلَيكِ أبدا ، و اللّه ُ سائلُكِ عَنهُ فيما أفْنَيتِهِ ، فما الّذي عَمِلْتِ فيهِ ؟ أ ذَكَرْتِ اللّه َ أمْ حَمِدْتيهِ؟ أ قَضَيْتِ حَقَّ أخٍ مؤمنٍ ؟ أ نَفَّسْتِ عَنهُ كُرْبتَهُ ؟ أ حَفِظْتيهِ بِظَهْرِ الغَيبِ في أهْلِهِ و ولدِهِ ؟ أ حَفِظْتيهِ بَعدَ المَوتِ في مُخَلَّفيهِ؟ أ كَفَفْتِ عن غيبَةِ أخٍ مؤمنٍ بفَضْلِ جاهِكِ ؟ أ أعَنْتِ مسلما ؟ ما الّذي صَنَعتِ فيهِ ؟ فيَذكُرُ ما كانَ مِنهُ ، فإنْ ذَكَرَ أنَّهُ جَرى مِنهُ خيرٌ حَمِدَ اللّه َ عزّ و جلّ و كَبَّرَهُ على تَوفيقِهِ ، و إنْ ذَكرَ مَعْصيَةً أو تَقْصيرا اسْتَغْفَرَ اللّه َ عزّ و جلّ و عَزَمَ على تَرْكِ مُعاوَدَتِهِ .
امام على عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از نحوه محاسبه نفْس ـ فرمود : چون صبح را به شب رساند، به سراغ نفْس خويش رود و بگويد : اى نفْس ! امروز بر تو گذشت و هرگز سوى تو برنمى گردد . خداوند از تو خواهد پرسيد كه آن را چگونه سپرى كردى ؟ در آن روز چه كردى ؟ آيا خدا را ياد كردى، يا سپاس و ستايشش گفتى؟ آيا حقّ برادر مؤمنى را گزاردى؟ آيا بار غمى از دل او برداشتى ؟ آيا در نبودِ او هواى زن و فرزندان او را داشتى ؟ آيا وقتى مُرد، به بازماندگان او رسيدگى كردى ؟ آيا با استفاده از مقام و موقعيّتت، از غيبت برادر مؤمنى جلوگيرى كردى ؟ آيا مسلمانى را يارى رساندى ؟ چه كارى براى او كرده اى ؟ آن گاه كارهايى كه كرده است بر مى شمرد ؛ اگر كار خيرى از وى سر زده باشد، خدا را سپاس گويد و به شكرانه توفيقى كه به وى عنايت كرده، خدا را به بزرگى ياد كند، و اگر ديد گناهى يا تقصيرى از او سر زده است، از خداوند عزّ و جلّ آمرزش بخواهد و تصميم بگيرد كه ديگر آن را تكرار نكند .
امام على عليه السلام : هر كس پيوسته به حساب نفْس خود برسد، از سازشكارى با او در امان ماند .
عنه عليه السلام : مَن حاسَبَ نفسَهُ وقَفَ على عُيوبِهِ، و أحاطَ بذُنوبِهِ ، و اسْتَقالَ الذُّنوبَ ، و أصْلَحَ العُيوبَ .
امام على عليه السلام : هر كه به محاسبه نفْس خود پردازد به عيبهايش آگاه شود و به گناهانش پى ببرد و گناهان را جبران كند و عيبها را برطرف سازد .
امام على عليه السلام : ثمره محاسبه، اصلاح نفْس است.
امام على عليه السلام : هركه به حساب نفس خود برسد سود برد، و هر كس از آن غافل ماند زيان كند، و هر كس بترسد ايمن ماند .
امام على عليه السلام : به حساب نفْس خود برسيد، تا از تهديدهاى خدا در امان مانيد و به نويدهاى او دست يابيد .
امام على عليه السلام : هركه نفس خود را حسابرسى كند نيكبخت شود .