احادیث امیرالمؤمنین علی علیه السلام

عنه عليه السلام : فِتَنٌ كَقِطَعِ الليلِ المُظلِمِ ، لا تَقومُ لها قائمَةٌ ، و لا تُرَدُّ لها رايةٌ ، تَأتِيكُم مَزمومَةً مَرحولَةً ، يَحفِزُها قائدُها ، و يَجهَدُها راكِبُها .

امام على عليه السلام : فتنه هايى چون پاره هاىِ شبِ تار، بر پا گردد كه در مقابل آن كسى قد علم نكند و پرچمى از آن باز پس رانده نشود. [همچون شتر] مهار شده و جهاز بسته ، كه جلودارش آن را به شتاب وا مى دارد و سوارش آن را مى دواند، به سوى شما بيايد··· .

الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ لمّا قُتِلَ عُثمانُ ـ : ألا و إنّ بَلِيَّتَكُم قد عادَت كَهَيئَتِها يَومَ بَعَثَ اللّه ُ نَبيَّهُ (نَبيَّكُم) صلى الله عليه و آله ، و الذي بَعَثَهُ بالحَقِّ لتُبَلبَلُنَّ بَلبَلَةً ، و لتُغَربَلُنَّ غَربَلَةً ··· حتّى يَعودَ أسفَلُكُم أعلاكُم ، و أعلاكُم أسفَلَكُم ، و ليَسبِقَنَّ سابِقونَ كانوا قَصَّرُوا ، و ليُقصِّرَنَّ سَبّاقُونَ كانوا سَبَقُوا .

امام على عليه السلام ـ بعد از كشته شدن عثمان ـ فرمود: هان! آزمايش و فتنه تان، همچون روزى كه خداوند، پيامبر خود صلى الله عليه و آله را برانگيخت،برگشته است. سوگند به آن كه او را به حق مبعوث كرد، هر آينه چنان درهم آميخته و چنان غربال و···شويد كه آن كه پايين است رو آيد و آن كه در زبَر است به زير در شود و پيشى جويندگانى كه عقب مانده اند پيشى گيرند و پيشى گيرندگانى كه جلو افتاده اند عقب مانند .

الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ لِرجُلٍ يقولُ : اللّهُمّ إنّي أعوذُ بكَ مِن الفِتنَةِ ـ : أراكَ تَتَعَوَّذُ مِن مالِكَ و وُلدِكَ ! يقولُ اللّه ُ تعالى : «إنّما أمْوالُكُم و أولادُكُم فِتنَةٌ» . و لكنْ قُل : اللّهُمّ إنّي أعوذُ بكَ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ .

امام على عليه السلام ـ به مردى كه مى گفت : بار خدايا! از فتنه به تو پناه مى برم ـ فرمود: مى بينم كه از مال و فرزندت به خدا پناه مى برى. خداوند متعال مى فرمايد: « جز اين نيست كه داراييها و فرزندان شما فتنه (مايه آزمايش) هستند». [چنين مگو ]بلكه بگو : بار خدايا! از فتنه هاى گمراه كننده به تو پناه مى برم.

عنه عليه السلام : لا يقولَنَّ أحَدُكُم : اللّهمّ إنّي أعوذُ بِكَ مِن الفِتنَةِ ؛ لأنّهُ ليسَ أحَدٌ إلاّ و هُو مُشتَمِلٌ على فِتنَةٍ ، و لكنْ مَنِ استَعاذَ فَلْيَستَعِذْ مِن مُضِلاّتِ الفِتَنِ ؛ فإنّ اللّه َ سبحانَه يقولُ : «و اعْلَمُوا أنّما أمْوالُكُم و أوْلادُكُم فِتنَةٌ» .

امام على عليه السلام : هيچ يك از شما نگويد : خدايا! از فتنه به تو پناه مى برم؛ زيرا هيچ كس نيست كه از فتنه (آزمايش) بركنار باشد، بلكه كسى كه [از فتنه] به خدا پناه مى برد، بايد از فتنه هاى گمراه كننده به خدا پناه بَرد كه خداوند سبحان مى فرمايد: «بدانيد كه جز اين نيست كه دارايى ها و فرزندانتان فتنه (آزمون) هستند» .

عنه عليه السلام : اللّهُمّ إنّا نَعوذُ بكَ أن نَذهَبَ عن قَولِكَ ، أو أن نُفتَتَنَ عن دِينِكَ .

امام على عليه السلام : بار خدايا! به تو پناه مى بريم كه از گفتارت روى گردانيم، يا از دين تو منحرف شويم.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام ـ في الجَوابِ عن المُتَشابِهِ في تفسيرِ الفِتنَةِ ـ : «الم * أ حَسِبَ الناسُ أنْ يُتْرَكُوا أنْ يَقُولوا آمَنّا وَ هُم لا يُفْتَنُونَ» . و قولِهِ لِموسى عليه السلام : «و فَتَنّاكَ فُتُونا» .
و مِنهُ فِتنَةُ الكُفرِ ، و هُو قولُهُ تعالى : «لَقَدِ ابْتَغَوُا الفِتنَةَ مِن قَبْلُ و قَلَّبُوا لَكَ الاُمورَ حَتّى جاءَ الحَقُّ و ظَهَرَ أمْرُ اللّه ِ» . (و قولُهُ تعالى : «و الفِتنَةُ أكْبَرُ مِنَ القَتلِ» . يَعنِي هاهنا الكُفرَ) و قولُه سبحانَهُ في الذينَ استَأذَنوا رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله في غَزوَةِ تَبُوكَ أن يَتَخَلَّفُوا عَنهُ مِن المُنافقينَ ، فقالَ اللّه ُ تعالى فيهِم : «و مِنهُم مَن يَقولُ ائذَنْ لي و لا تَفْتِنّي» يَعني : ائذنْ لي و لا تُكفِّرْني ، فقال عَزَّ و جلّ : «ألاَ في الفِتنَةِ سَقَطُوا و إنّ جَهَنَّمَ لَمُحِيطَةٌ بِالكافِرِينَ» .
و مِنهُ فِتنَةُ العَذابِ ، و هُو قولُهُ تعالى : «يَومَ هُم علَى النّارِ يُفْتَنُونَ» . أي يُعَذَّبُونَ «ذُوقُوا فِتْنَتَكُم هذا الّذي كُنتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ» . أي ذُوقُوا عذابَكُم ، و مِنهُ قولُهُ تعالى : «إنّ الّذينَ فَتَنُوا المُؤمِنينَ و المُؤمِناتِ ثُمَّ لَم يَتُوبُوا» . أي عَذَّبُوا المؤمنينَ
و مِنهُ فِتنَةُ المَحَبَّةِ للمالِ و الوَلدِ ، كقولِهِ تعالى : «إنّما أمْوالُكُم و أوْلادُكُم فِتنَةٌ» . أي إنّما حُبُّكُم لَها فِتنَةٌ لَكُم
و مِنهُ فِتنَةُ المَرَضِ ، و هُو قولُهُ سبحانَهُ : «أ وَ لا يَرَوْنَ أنّهُم يُفْتَنُونَ فِي كُلِّ عامٍ مَرَّةً أو مَرَّتينِ ثُمّ لا يَتُوبُونَ و لا هُم يَذَّكَّرُونَ» . أي يَمرَضُونَ و يَعتَلُّونَ .

امام على عليه السلام ـ در پاسخ به سؤال از معناى فتنه كه از كلمات متشابه در قرآن است ـ فرمود: «الف ، لام ، ميم. آيا مردم پنداشتند كه همين كه بگويند ايمان آورديم رها مى شوند و مورد آزمايش قرار نمى گيرند؟». و اين سخن خداوند به موسى عليه السلام كه : «و تو را بارها آزموديم». و از آن جمله است فتنه كفر، مانند آيه «در حقيقت پيش از اين [نيز] در صدد فتنه جويى برآمدند و كارها را بر تو وارونه ساختند، تا آن كه حق آمد و امر خدا آشكار شد در حالى كه آنان ناخشنود بودند» (و آيه «و فتنه بزرگتر از كشتار است» كه در اين جا به معناى كفر مى باشد) و سخن خداوند متعال درباره منافقانى كه در جنگ تبوك از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله اجازه گرفتند در جنگ شركت نكنند. پس خداوند متعال درباره آنها فرمود : «و از آنان كسى است كه مى گويد : مرا [در ماندن ]اجازه ده و در فتنه ام مينداز» يعنى به من اجازه ده و مرا به كفر مينداز، پس خداوند عزّ و جلّ فرمود: «هان!آنان خود به فتنه افتاده اند. و بى ترديد جهنّم بر كافران احاطه دارد»
و از آن جمله است فتنه عذاب كه نمونه اش اين سخن خداوند متعال است : «روزى كه آنان در آتش مفتون شوند» يعنى عذاب شوند «بچشيد فتنه خود را. اين همان چيزى است كه به شتاب آن را مى خواستيد» يعنى بچشيد عذاب خود را. و نمونه ديگرش اين سخن خداوند متعال است : «كسانى كه مردان و زنان مؤمن را گرفتار فتنه كردند و سپس توبه ننمودند» يعنى مؤمنان را عذاب و شكنجه دادند
و از آن جمله است فتنه عشق به مال و فرزند، مانند اين سخن خداوند متعال : «جز اين نيست كه اموال و فرزندان شما فتنه اند»، يعنى دوست داشتن آنها مايه فتنه و آزمايش شما مى باشد
و از آن جمله است فتنه بيمارى كه نمونه اش اين سخن خداوند سبحان است : «آيا نمى بينند كه آنان در هر سال يك يا دوبار به فتنه گرفتار مى شوند؟ باز هم توبه نمى كنند و عبرت نمى گيرند.» يعنى بيمار و دردمند مى شوند.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام : إنّما بَدءُ وُقوعِ الفِتَنِ مِن أهواءٍ تُتَّبَعُ ، و أحكامٍ تُبتَدَعُ ، يُخالَفُ فيها حُكمُ اللّه ِ ، يَتَوَلَّى فيها رِجالٌ رِجالاً ، ألا إنّ الحَقَّ لو خَلَصَ لم يَكُنِ اختِلافٌ ، و لو أنّ الباطِلَ خَلَصَ لم يَخفَ على ذي حِجىً ، لكنَّهُ يُؤخَذُ مِن هذا ضِغثٌ و مِن هذا ضِغثٌ فَيُمزَجانِ فَيُجَلَّلانِ . معا ، فهُنالكَ يَستَولي الشَّيطانُ على أوليائهِ ، و نَجا الذينَ سَبَقَت لَهُم مِنَ اللّه ِ الحُسنى . إنّي سَمِعتُ رسولَ اللّه ِ صلى الله عليه و آله يقولُ : كيفَ أنتُم إذا لَبَسَتكُم فِتنَةٌ يَربُو فيها الصغيرُ و يَهرَمُ فيها الكبيرُ ···؟ ! .

امام على عليه السلام : جز اين نيست كه خاستگاه فتنه ها پيروى از هواهاى نفس و احكامى است كه بدعت گذاشته مى شوند و با حكم خدا مخالفند و گروهى در اين هوسها و بدعتها از گروهى ديگر پيروى مى كنند. بدانيد كه اگر حق خالص و نا آميخته بود، اختلاف پيش نمى آمد و اگر باطل خالص بود، بر آدم خردمند پوشيده نمى ماند. اما مشتى از آن گرفته مى شود و مشتى از اين و با هم درآميخته مى شوند و اينجاست كه شيطان بر دوستان خويش مسلّط مى گردد و كسانى كه پيشتر لطف حق شامل حالشان گشته است نجات مى يابند. من از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله شنيدم كه مى فرمايد : چگونه ايد شما آن گاه كه فتنه اى فرايتان گيرد كه در آن خرد سال بزرگ شود و بزرگسال پير گردد···؟!

عنه عليه السلام : يَأتي علَى الناسِ زَمانٌ لا يَبقى فيهِم مِن القرآنِ إلاّ رَسمُهُ و مِنَ الإسلامِ إلاّ اسمُهُ ، و مَساجِدُهُم يومَئذٍ عامِرَةٌ مِن البِناءِ ، خَرابٌ مِن الهُدى ، سُكّانُها و عُمّارُها شَرُّ أهلِ الأرضِ ، مِنهُم تَخرُجُ الفِتنَةُ ، و إلَيهِم تَأوِي الخَطيئةُ ، يَرُدُّونَ مَن شَذَّ عنها فيها ، و يَسُوقُونَ مَن تَأخَّرَ عنها إلَيها ، يقولُ اللّه ُ سبحانَهُ : فَبِي حَلَفتُ لَأبعَثَنَّ على اُولئكَ فِتنَةً تَترُكُ الحَليمَ فيها حَيرانَ ! .

امام على عليه السلام : روزگارى بر مردم آيد كه در ميان آنان از قرآن جز ظاهرى و از اسلام جز نامى باقى نماند. در آن زمان مسجدها از نظر ساختمان آبادند و از هدايت ويران . ساكنان و آباد كنندگان اين مساجد بدترين افراد روى زمينند. از آنان فتنه زايَد و گناه در وجود آنان مأوى گزيند. هر كس كه از گناه كناره گيرد او را به سوى آن مى كشانند و هر كس كه از آن وا پس ماند، او را به سوى آن مى رانند. خداوند سبحان مى فرمايد : سوگند به ذات خودم كه بر آنان بلايى برانگيزم كه در آن بردبار خردمند را حيران گذارد.

عنه عليه السلام : ألا فَالحَذَرَ الحَذَرَ مِن طاعَةِ ساداتِكُم و كُبَرائكُم ··· فإنّهُم قَواعِدُ أساسِ العَصَبيَّةِ ، و دَعائمُ أركانِ الفِتنَةِ .

امام على عليه السلام : هلا! زنهار، زنهار از پيروى سران و بزرگانتان··· زيرا كه آنان ستونهاى بنياد عصبيتند و استوانه هاى اركان فتنه.

الإمامُ عليٌّ عليه السلام : الفِتَنُ ثلاثٌ : حُبُّ النِّساءِ و هُو سَيفُ الشَّيطانِ ، و شُربُ الخَمرِ و هُو فَخُّ الشَّيطانِ ، و حُبُّ الدِّينارِ و الدِّرهَمِ و هُو سَهمُ الشَّيطانِ ، فَمَن أحَبَّ النِّساءَ لم يَنتَفِعْ بعَيشِهِ ، و مَن أحَبَّ الأشرِبَةَ حَرُمَت علَيهِ الجَنّةُ ، و مَن أحَبَّ الدِّينارَ و الدِّرهَمَ فهُو عَبدُ الدنيا .

امام على عليه السلام : فتنه ها سه چيزند : زنْ دوستى ، كه شمشير شيطان است و شرابخوارى كه دام شيطان است و عشق به درهم و دينار كه تير شيطان است. كسى كه عشق به زنان داشته باشد، از زندگيش بهره مند نشود و كسى كه مشروبات را دوست داشته باشد، بهشت بر او حرام گردد و كسى كه عشق به درهم و دينار داشته باشد، بنده دنياست.